Waterland-Oost

Het verbeteren van het veenlandschap, de biodiversiteit, de waterkwaliteit en het bieden van ruimte voor toekomstbestendige agrarische bedrijven. Dat zijn de doelen van het gebiedsproces in Waterland-Oost. Verschillende belanghebbenden werken samen om het gebied zo goed mogelijk in te richten.

Een uniek gebied

In Waterland-Oost komen natuur en cultuur samen. Hier leven weidevogels en agrariërs naast elkaar. Helaas gaat het steeds slechter met het veenlandschap en de weidevogels. De diversiteit in planten en dieren neemt af, de waterkwaliteit wordt slechter en droogte en bodemdaling leiden tot extra CO2-uitstoot. Dit vraagt om actie. 

Lopende programma's

• Het Ambitieprogramma Ruimtelijke Kwaliteit kustzone Hoorn-Amsterdam (APRK) richt zich op de verbetering van de ecologie en kwaliteit van het Markermeer, IJmeer en de Noord-Hollandse kustzone. De provincie investeert sinds 2021 € 23 miljoen in projecten in deze kustzone, waaronder Waterland-Oost. Sommige projecten zijn al afgerond, zoals het stadsstrand in Hoorn en het archeologisch museum in Etersheim. 
• In 2015 adviseerde de gebiedscommissie Laag-Holland om de kwetsbare veennatuur ten oosten van het Goudriaankanaal te concentreren. Hiermee ontstaat een natte strook natuur langs de Markermeerdijk. Ten westen van het kanaal komt de nadruk dan meer op landbouw. Zo kunnen zowel natuur als landbouw in Waterland-Oost worden versterkt. De provincie heeft dit advies grotendeels overgenomen. 
• Vanuit de rijksoverheid, de gebiedscommissie Laag-Holland en het Ambitieprogramma Ruimtelijke Kwaliteit kustzone Hoorn-Amsterdam (APRK) zijn initiatieven aangedragen om de bijzondere natuur in Waterland-Oost te beschermen. Het doel is om de natuurwaarden en biodiversiteit te vergroten, de economie en landbouw te ondersteunen, en het toerisme en recreatie in goede banen te leiden. Zo blijft de kustzone leefbaar voor bewoners en worden de kwaliteiten van het gebied behouden.  

Natuurnetwerk Nederland

De provincie wil het Natuurnetwerk Nederland (NNN) afronden. Dit helpt de natuur en zorgt voor een sterkere kust. De provincie wil een gezonde balans tussen natuur en economie. Daarom biedt de provincie bescherming voor de natuur met aandacht voor landbouw, beheer, peilgebieden en bescherming van huiskavels. Voor het gebied heeft de provincie 2 visies opgesteld: 

1. Er is een ecologisch advies (pdf, 33 Mb) voor heel Waterland-Oost, opgesteld door extern adviesbureau Witteveen+Bos. De provincie heeft een publiekssamenvatting van dit advies (pdf, 102 Kb) gemaakt. 
2. Er is een agrarische visie (pdf, 5 Mb) opgesteld door Water, Land & Dijken, LTO en Vereniging Behoud Boeren Waterland. Deze visie helpt om te bepalen waar de kansen en knelpunten liggen voor de agrariërs in het gebied.  

De visies brengen de belangen van particulieren, agrarische ondernemers, natuurverenigingen, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en de provincie samen.  

Werk in de deelgebieden

Peereboom, Opperwoud en De Nes

De plannen voor deze gebieden zijn het meest uitgewerkt. In 2021 heeft de provincie een ontwikkelvisie voor Peereboom, Opperwoud en De Nes opgesteld. Daarin staat hoe de natuur versterkt kan worden, met een focus op de bescherming van weidevogels en het bevorderen van vismigratie. De ontwikkelvisie is gebaseerd op 3 bouwstenen, namelijk gesprekken met eigenaren en beheerders, een agrarische visie (pdf, 5 Mb) en een ecologisch advies (pdf, 14 Mb) specifiek voor dit deelgebied. De ontwikkelvisie dient samen met de NNN-begrenzing als kader voor het inrichtings- en beheerplan voor PON. De ontwikkelvisie Peereboom, Opperwoud en De Nes is in concept met de belanghebbenden uit het gebied besproken. Eventuele aanvullingen en opmerkingen zijn meegenomen in de uitwerking van de definitieve ontwikkelvisie Peereboom, Opperwoud en De Nes (pdf, 3 Mb).

In 2024 is de provincie gestart met de uitvoering van 2 pilots in de gebieden Peereboom en Opperwoud. Deze pilots zijn in overleg met de bewoners en ondernemers uit de omgeving vormgegeven. De 1e pilot is gestart in maart 2024 en de 2e pilot is opgestart in augustus 2024. 

• Pilot 1 tijdelijk onderwater zetten Peereboom 

Deze pilot onderzoekt het effect van tijdelijke inundatie op graslanden. Inundatie is het tijdelijk onderwater zetten van een gebied. Tijdens de winterperiode wordt het laagste perceel van de Peereboom 4 aaneengesloten weken onder water gezet met circa 15 tot 20 centimeter water. Dit creëert een plas-dras-habitat voor weidevogels en paaihabitat voor vissen. Deze vissen zetten hun eitjes af in de ondergelopen graslanden die ondiep en voedselrijk zijn. Een visvriendelijke verbinding tussen de Peereboom, via de Nes, naar het Markermeer verbetert de waterkwaliteit en reguleert de water aan- en afvoer. Dit gaat verdroging van het veen tegen. Deze pilot bevordert de leefomgeving voor beschermde diersoorten zoals de ringslang, Noordse woelmuis en otter en verbetert de veenmosrietlanden. Voor en na het onderwater zetten worden jaarlijks de bodem en grasmat gecontroleerd. 

• Pilot 2 Greppels Opperwoud 

Deze pilot onderzoekt het effect van verschillende typen greppels op de bodemvochtigheid van percelen en de beheerbaarheid hiervan. Dit helpt bij het regelen van de bodemvochtigheid, vermindert bodemdaling en verbetert het leefgebied van weidevogels.  

De Munt

De gebieden De Munt en De Kinsel zijn waardevol voor weidevogels. Staatsbosbeheer is in 2021 gestart met de uitwerking van plannen om deze gebieden verder te versterken als toplocaties voor weidevogels. Ook wordt gekeken hoe de natuur vanaf de randen nog beter zichtbaar en beleefbaar gemaakt kan worden. 

IJdoorn

In IJdoorn werken Natuurmonumenten en het Ambitieprogramma Ruimtelijke Kwaliteit aan verbetering van de bestaande natuur. Met Rijkswaterstaat wordt gekeken of een andere inrichting van het gebied buiten de dijken kan helpen het Markermeer te verbeteren. In overleg met Natuurmonumenten is er een definitief ontwerp uitgewerkt.   
 
Meer informatie over De Munt en IJdoorn staat op de websites van Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Rijkswaterstaat. Met overige vragen kunt u terecht bij procesmanager Geert-Arjen Balder of procesmanager Channah Bakker via natuurnetwerk.w-o@noord-holland.nl.