Kunstcollectie

De collectie van de provincie bevat naast enkele schilderijen en beelden uit de verzameling van de 18e-eeuwse bankier Henry Hope ook de door Noord-Hollandse gemeenten geschonken kunstwerken bij het betrekken van het Paviljoen in 1930.

In de jaren daarna kocht het provinciebestuur regelmatig kunstwerken aan. Aanvankelijk als verfraaiing van het monumentale gebouw, maar later ook als onderdeel van het provinciaal kunst- en cultuurbeleid. Momenteel is er geen sprake meer van een aankoopbeleid, wel worden er nog bijzondere kunstwerken aangekocht die direct aan het Paviljoen zijn gerelateerd. Een belangrijk deel van de Provinciale Kunstcollectie is in Paviljoen Welgelegen te zien.

Collectie van Henry Hope

Hope had, naast de loden beeldencollectie in de tuin, een grote en waardevolle kunstverzameling. Het grootste gedeelte van de verzameling bestond uit Italiaanse schilders als Annibale Carracci, Michelangelo, Perugino en Rafael. Daarnaast had hij werk van Hollandse en Vlaamse meesters: Ferdinand Bol, Govert Flinck, Frans Hals en Adriaan van der Werf. Maar Hope kocht ook werken van Engelse kunstenaars aan, waaronder Gavin Hamilton, Guy Head en Jacob More.

Toen Hope in 1794 voor het Franse leger moest uitwijken, nam hij zijn kunstverzameling mee naar Engeland. Slechts een paar kunstwerken bleven in Haarlem achter. In het trappenhuis hangen de 3 achtergebleven monumentale schilderijen, precies op maat gemaakt voor de gestuukte omlijstingen. De schilderijen zijn kopieën die Guy Head (1753-1800) in opdracht van Hope maakte. Head kopieerde werken van Guido Reni (‘Aurora’) en Annibale Caracci (‘De triomftocht van Bacchus en Ariadne’). Ook schilderde hij ‘Het verscheuren van de Nemische leeuw’. De oorsprong van dit schilderij is onbekend.

Foto: ‘Triomftocht van Bacchus en Ariadne’ met restaurateur.

Beelden in de tuin

4 jaar voor de start van de bouw van Welgelegen bestelde Hope bij de Romeinse beeldhouwer en metaalgieter Francesco Righetti 12 loden kopieën van beroemde beelden. Aan het einde van de 18e eeuw werden replica’s van deze (en andere) beelden in tal van collecties in Engeland en Europa aangetroffen, maar zelden zo groot als de collectie van Hope.

Righetti was gespecialiseerd in het maken van afgietsels. Hij maakte de loden beelden in Rome, waarna ze verscheept werden naar Haarlem. In opdracht van Hope maakte hij beelden die aan het einde van de 18e eeuw zeer in de smaak vielen, zoals Venus (origineel in het bezit van de Medici), Amor met boog (Capitool), Mercurius (van Giovanni Bologna), Venus en Amor (Vaticaan).

De loden beelden bleken te kwetsbaar om buiten te staan. Ze zijn daarom gezamenlijk geschonken aan het Rijksmuseum in Amsterdam. De provincie heeft bronzen kopieën laten maken. Deze staan verdeeld over de tuin en in het Paviljoen. De Laocoöngroep staat, zoals sinds de bouw van het Paviljoen, op het voorplein.

Geschenken

In 1923 werd het Paviljoen Welgelegen voorgesteld om dienst te doen als provinciehuis. Omdat het Paviljoen een lange tijd leeg had gestaan, was de algehele conditie van het gebouw verslechterd. Ook de aankleding liet te wensen over. Rijksbouwmeester Ir. G.C. Bremer vroeg daarom de gemeenten in Noord-Holland om giften. Veel gemeenten gaven gehoor aan zijn oproep en gaven (gezamenlijke) geschenken. Lees meer op Welgelegen als provinciehuis.

Huidige collectie

De collectie van het bestuur van de provincie Noord-Holland (de officiële benaming) beslaat tegenwoordig een dwarsdoorsnede van Noord-Hollandse kunstenaars of kunstenaars die zich lieten inspireren door Noord-Holland als thema. Deze collectie is opgebouwd vanaf 1930 en grotendeels te zien in het kantoorgebouw van de provincie aan het Houtplein.

Foto: Zicht op Welgelegen van H.J. de Cort.

Het Paviljoen is vanaf de bouw een inspiratiebron geweest voor kunstenaars. In de expositie ‘Welkom in Welgelegen’ zijn hier bijzondere voorbeelden van te zien, van prenten uit de bouwperiode tot opdrachten die door eigentijdse kunstenaars zijn uitgevoerd. Naast de vele prenten en gravures bezit de provincie sinds 2023 1 van de 2 bekende schilderijen uit de 18e eeuw van het Paviljoen. Met de aankoop van een zicht op Welgelegen door de Vlaamse schilder Hendrik Jozef Frans de Cort keerde dit schilderij uit de collectie van Hope weer terug naar Welgelegen. 

Foto: Paviljoen Welgelegen door de ogen van Marinus Fuit (2012).