Regionale bestuurskracht Zaanstreek-Waterland

Sinds 2014 werkten de voormalig gemeente Beemster en gemeente Purmerend intensief samen; Beemster heeft sinds 2014 al haar ambtenaren ondergebracht bij Purmerend. Op 9 januari 2018 heeft de gemeenteraad van Beemster besloten dat zij een bestuurlijke fusie met Purmerend wil realiseren in de raadsperiode 2018-2022. Op 27 september 2018 heeft de gemeenteraad van Purmerend ingestemd met de intentie om te fuseren met de gemeente Beemster per 1 januari 2022. Op 26 september 2019 hebben beide gemeenteraden ingestemd met het herindelingsontwerp. Het herindelingsontwerp lag van 1 oktober tot 27 november ter inzage.

Het herindelingsadvies is op 27 februari 2020 door beide gemeenteraden vastgesteld en daarna door de colleges naar de provincie opgestuurd. GS stelden op 11 mei 2020 een concept-zienswijze op het herindelingsadvies vast, dat op 15 juni 2020 is besproken in de commissie EFB. Vervolgens hebben GS op 30 juni 2020 een definitieve zienswijze vastgesteld en samen met het herindelingsadvies opgestuurd naar de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De minister maakte van het advies een wetsontwerp dat behandeld is in de ministerraad, de Raad van State, de Tweede Kamer en de Eerste Kamer. Na de parlementaire behandeling is de fusie tot de nieuwe gemeente Purmerend per 1 januari 2022 een feit.

In de regio Zaanstreek-Waterland wordt al enige jaren discussie gevoerd over de bestuurlijke toekomst. In 2016 is de nieuwe gemeente Edam-Volendam ontstaan. De gemeenten Wormerland en Oostzaan werken sinds 2010 als OVER-gemeenten samen. De afgelopen jaren hebben zij partners gezocht om hun samenwerkingsvorm robuuster te maken. Tot op heden nog zonder resultaat.

Uit rapporten is gebleken dat Landsmeer en Waterland bestuurskrachtversterking nodig hebben. Een poging om als 5 gemeenten Edam-Volendam, Landsmeer, Oostzaan, Waterland en Wormerland in de zogenaamde G5 nauwer te gaan samenwerken, is in 2017 gestrand.

Op 23 en 30 mei 2018 heeft de provincie bijeenkomsten georganiseerd voor de colleges en gemeenteraden van Edam-Volendam, Landsmeer, Oostzaan, Waterland en Wormerland. De opbrengst van beide bijeenkomsten is verwoord in een brief (pdf) die is verstuurd naar de 5 colleges en raden. In het voorjaar van 2019 vonden gesprekken plaats met de gemeenteraden van Landsmeer, Waterland en Edam-Volendam over de stand van zaken. Over deze gesprekken stuurden GS deze brief (pdf).

De gemeenteraad van Landsmeer heeft op 23 mei 2019 besloten een bestuurlijke fusie na te streven, in ieder geval met Waterland en mogelijk ook met Oostzaan en Wormerland. Als een bestuurlijke fusie niet haalbaar blijkt, is onder voorwaarden een ambtelijke fusie voor de raad bespreekbaar.

Vanwege de verslechterde financiële situatie en kwetsbare positie van Landsmeer heeft het college van Landsmeer de provincie op 16 juni 2020, via een brief, verzocht om overleg. De reden hiervoor is dat geen uitvoering kan worden gegeven aan het besluit tot een bestuurlijke fusie. In dit verslag (pdf) leest u over het overleg dat hierover op 2 september 2020 is gevoerd.

Vanwege de noodzaak om een bestuurlijke fusie aan te gaan, voerde het college van Landsmeer oriënterende gesprekken met de colleges van Purmerend en Amsterdam over de mogelijkheden van een bestuurlijke fusie. Het college heeft de uitkomsten van de gesprekken gedeeld met de gemeenteraad.

In de gemeente Waterland is in 3 fases gewerkt aan een raadsbesluit in februari 2020. Op 22 oktober 2019 besloot het college de gemeenteraad twee varianten voor te leggen:

1. een besluit tot een bestuurlijke fusie met Edam-Volendam en Landsmeer per 1-1-2023
2. zelfstandig blijven en het nemen van de financiële verantwoordelijkheid door het structureel beschikbaar stellen van een bedrag van 1 miljoen euro

Het college had een duidelijke voorkeur voor een bestuurlijke fusie met Edam-Volendam en Landsmeer, maar daarvoor bleek in de gemeenteraad te weinig draagvlak. Op 27 februari 2020 besloot de gemeenteraad van Waterland om geen bestuurlijke en ambtelijke fusie na te streven, maar een bestendig zelfstandig Waterland.

De gemeenten Oostzaan en Wormerland hebben een evaluatie laten uitvoeren van hun samenwerking. Dit onderzoek moest antwoord geven op de vraag of de intensivering van de samenwerking van de OVER-gemeenten voldoende is voor een duurzame zelfstandige toekomst van Oostzaan en Wormerland. Eind januari 2020 is het eindrapport opgeleverd. Gedeputeerde Staten (GS) zijn in gesprek met beide colleges, omdat de provincie zorgen heeft over de toekomstbestendigheid van de OVER-gemeenten. Beide gemeenten bezinnen zich momenteel over de eigen bestuurlijke toekomst.